Oryantiring nedir?
Oryantiring, harita ve pusula kullanılarak önceden belirlenmiş hedefleri sırasıyla en kısa zamanda bulma sporudur. Doğa, park veya şehir merkezi gibi doğal veya yapay unsurların bulunduğu çeşitli arazilerde, gece veya gündüz, her türlü hava koşulunda (güneş, yağmur, kar, rüzgâr, dolu vb.) yapılabilir. İngilizce orienteering kelimesinden gelen oryantiring, Türkçeye “yönbul” olarak çevrilebilir. Oryantiringde, yarışma alanında birçok insan ve birçok hedef olsa da her birey kendi haritasındaki hedefleri bulmak zorundadır.
Oryantiringin Geçmişi
İskandinav ülkelerinin (İsveç, Norveç, Danimarka) geleneksel sporlarından olmasına rağmen başlangıçta bir spor dalı değildi. İskandinav ülkelerinde kış aylarında günün büyük bölümünde havanın karanlık olması, karın bitki örtüsünü kaplaması ve yer şekillerinin daha az belirgin olmasıyla özellikle sisli havalarda insanlar yollarını bulmakta zorlanıyordu. Dolayısıyla bu bölgelerde yaşayan insanların yönlerini bulabilmek için doğada önceden belirledikleri nesneleri (örneğin direk, ağaç, kaya) takip etmesi, yön belirleme ve nesneleri takip etme oyunu olan oryantiringin doğmasına neden oldu. 1900’lü yılların başında bu oyun askeri eğitimlerde kullanılmaya başlandı. Daha sonra ise diğer ülkelere yayıldı.
Bu spor, ülkemizde askeri okullarda ve askeri eğitimlerde 1970’li yıllarından itibaren yapılmaya başlanmıştı. Türkiye Oryantiring Federasyonu ise 2006’da kuruldu.
Oryantiring Türleri
Koşu: En yaygın yapılan branştır. Yürüyerek veya koşarak yapılabilir.
Dağ bisikleti: Kuralları koşu oryantiringine benzer. Mesafeler genellikle daha uzun, harita ölçeği ise daha büyüktür. Yarışmacılar haritalarını gidona tutturarak yarışırlar.
Kayak: Kuzey disiplini kayağıyla yapılır.
Patika: Özellikle engellilere yönelik, hız unsurunun geri plana itilip harita okuma unsurunun vurgulandığı bir branştır. Tekerlekli sandalye ile katılan bir sporcu ile koşabilen bir sporcu eşit koşullarda yarışabilir.
Bunlar dışında, yapıldığı araziye, kurallarına, zamana göre bu sporun pek çok türü vardır:
Skor oryantiringi: Amaç, belirlenen sürede azami sayıda hedef bulmaktır. Zaman dolduğunda takım ya da bireylerin bulduğu hedef sayısına göre puan değerlendirmesi yapılır.
Bayrak oryantiringi: Takımlar halinde yapılır. Her yarışmacı bulması gereken hedefe ulaştığında aynı takımdan başka bir sporcu sonraki hedefi bulmak için çıkar.
Gece oryantiringi: Karanlıkta, bir aydınlatma aracı ile yapılır.
Park oryantiringi: Şehir içindeki park, kampüs vb. yeşil alanlarda yapılır. Şehir içi yarışmalar İstanbul’daki Kapalıçarşı gibi labirentimsi mekânlarda da yapılabilmektedir. Bu tür yarışmalar meraklılarına farklı bir deneyim sunduğu gibi bu doğa sporunu şehir içine taşıyarak daha popüler hale getirmekte ve kitlelere tanıtmaktadır.
Macera yarışları: Oryantiring, macera yarışlarının önemli bir ögesidir. Bu anlamda macera yarışlarını bu sporun farklı şekillerde (bisiklet, kano, tırmanış vb.) buna ek olarak çok daha zor fiziksel ve ruhsal şartlarda yapılanı olarak tanımlayabiliriz.
Dağ maratonu (dağ aşma yarışması): Oryantiringe göre daha geniş ve daha sarp arazide yapılan bir dayanıklılık sporudur. Bir günden uzun sürebilir. Yarışmacılar belirli kamp malzemelerini taşımak zorundadır.
Radyo oryantiring: Yarışmacılar, ellerindeki ekipmanlarla çeşitli yerlere konumlandırılmış vericilerin yerini bulup bitiş noktasına ulaşmaya çalışır. En erken sürede en çok vericiyi bullup bitiş noktasına ulaşmak yarışmayı kazanma hedefidir.
Gerekli Ekipmanlar
Temel malzemeler pusula, harita ve hedeftir. Pusula yön tayini yapılırken kullanılır. Kullanılan haritalar ise özel çizilmiş haritalardır. Harita çizilirken öncelikle o bölgenin kuş bakışı görüntüsü temel alınır, belirli bir ölçeklendirme ile küçültülür ve oryantiring türüne özgü şekil ve semboller yerleştirilerek renklendirme yapılır.
Haritada mavi renk sulak alanları, yeşil renk bitki örtüsünü, beyaz renk ormanlık alanları, sarı renk toprak yapısını ve siyah renkler insan yapımı nesneleri temsil eder.Hedef (bayrak) ise beyaz ve turuncu renkte, 30 cm x 30 cm boyutlarında ve prizma şeklindedir. Üzerinde zımba vardır. Hakemler tarafından yarışma alanına yerleştirilir. Amaç sporcuların hedefleri bulmasıdır. Bazı yarışmalarda zımba yerine elektronik sistemler de kullanılabilir.
Nasıl Oynanır?
Öncelikle pusula ile yön tayini yapılır. Daha sonra haritaya bakarak parkurda kaç hedef olduğunu ve bulunduğumuz konumu belirlememiz gerekir. Son olarak pusula ve harita yardımı ile doğadaki hedefleri bulmak için yürümeye veya koşmaya başladıktan sonra bu adımlar tekrar edilir. Hedeflerimizden birini bulunca üzerindeki zımbayı haritamıza basmamız gerekir. Her hedef üzerindeki zımba şekli farklıdır. Bu da hakemlerin, sporcuların gittiği hedefleri kontrol edebilmesini sağlar. Hedefleri sırasıyla bulma kuralı vardır. Bütün hedefleri bulduktan sonra varış noktasına gidilir. Yarışın yapıldığı kategoride hedeflerini sırasıyla en kısa sürede bulan sporcu yarışmayı kazanır.
