Merkantilizm, coğrafi keşiflerle literatüre girmiş ekonomik bir terimdir. Tarihsel tanım olarak merkantilizm; ülke ekonomisinde değerli madenlerin tüketim, üretim ve çıkarılma açısından devlet politikası olarak ön plana çıkmasıdır. Merkantilizm düşüncesi ve bu düşüncenin ekonomik bir politika olarak kullanılmaya başlanması 15.ve 16. yüzyıllarda Avrupalı emperyalist güçlerin, farklı kıtalarla tanışmasıyla ortaya çıkmıştır. Keşfettikleri yeni yerlerde kurdukları koloniler, bu bölgelerin yer altı kaynaklarının kullanımının oluşmasına yarar sağlamış ve bu durum sonucunda ise para ekonomisi temel olacak şekilde ekonomik kondüktörde ciddi değişimler yaşanmıştır.
Tarihsel Süreç:
Sömürgecilik ile doğrudan bağlantıya sahip olan bu ekonomik politika Avrupalı güçlerin zenginleşmesine yarar sağlayan öleli bir hususu olarak etkisini 19. Yüzyıla kadar devam ettirmiştir. Değerli madenlerin işletilmesi için kurulan yeni fabrikalar ve ocaklar bir devletin ilerleyen süreçte en önemli işletmesi haline gelmiştir. Değerli madenlerin ve yer altı kaynaklarının önem arz etmesi 19. Yüzyılda daha geniş coğrafyaların da ilgi çekici hale gelmesini sağlamıştır. Afrika, Orta Asya ve Ortadoğu bu noktada daha fazla ön plana çıkan yerler haline gelmiştir. 19. Ve 20. Yüzyılın başlarına gelindiğinde ise bu bölgeler birçok emperyal gücün odak noktası haline gelerek kanlı mücadelelerin baş gösterdiği jeopolitik merkezelere dönüşmüştür. Değişen dünya düzeninde her geçen gün ön plana çıkan bu değerli madenler, birçok devletin zenginliğinin ana kaynağı haline gelmiştir. Sömürgeleşmenin ana sebebi olarak da görülen bu dönüşüm, bir bölgenin sadece ekonomik olarak sömürge haline gelmesiyle kalmamıştır. Sömürgeci devletlerin etkisinin artığı bu bölgeler kültürel olarak da çok ciddi değişimlere maruz kalmıştır. Bunun en önemli örneklerinden birisi de Amerika kıtasının keşfi ile bu bölgede başlayan sömürge hareketidir. Yerli halkın hem kültürel hem de ekonomik olarak yaşadığı asimilasyon politikası, sömürge haline getirme sürecinin en önemli örneklerinden birisidir.
Değişen Dengeler ve Merkantilizm:
Merkantilizm ve coğrafi keşiflerin ilişkisi bu sürecin anlaşılabilmesi için kilit bir noktadır. Coğrafi keşiflerden önce tüm dünyada etkin olan ekonomik politika, tarım politikasıdır. Burjuva sınıfının daha ortaya çıkmadığı bu süreçte ekonomik kaygılar sadece tarım temelli olmaktadır. Toplumsal sınıf açısından incelendiğinde para kullanımı berili zümrelerde aktif kullanıma sahiptir. Fakat değerli madenlerin yeni dünya düzenine entegre olmasıyla birlikte tarım geri plana atılmıştır. Çünkü oluşan yeni dünya düzeninde artık yeni bir parametre olarak değerli madenler bulunmakta olup, burjuvazi isimli ticaret ile uğraşan yeni bir sınıf tarih sahnesine çıkmıştır. Ortaya çıkan bu burjuva sınıfı ilerleyen süreçte, toplumdaki var olan sınıf dengelerini kökünden değiştirmiştir. Burjuva sınıfının etkisinin artmasıyla ticaret, para gibi tanımlamalar günlük hayata daha çok etkisini göstermeye başlamıştır.
