İstifçilik, modern psikolojide bireylerin sahip oldukları eşyaları bırakma ya da elden çıkarma konusunda yaşadıkları zorluklar ile tanımlanır. Ancak bu davranışın kökenleri, tarih boyunca toplumların yaşadığı travmatik olaylar, özellikle savaşlar ile yakından ilişkilidir. Savaş dönemlerinde, bireylerin ve toplumların hayatta kalma içgüdüleri, kaynakların kıtlığı ve belirsizlik karşısında biriktirme ve depolama alışkanlıklarını tetiklemiştir.
Savaşların getirdiği yokluk ve güvenlik kaygısı, toplumsal hafızaya kazınmış derin izler bırakmıştır. Örneğin, I. ve II. Dünya Savaşları, milyonlarca insanın hayatını kaybettiği, şehirlerin yıkıldığı, gıda ve temel ihtiyaç maddelerinin neredeyse tükenme noktasına geldiği dönemlerdi. Bu kaos içinde, insanlar elde edebildikleri her şeyi biriktirerek, gelecekteki belirsizliklere karşı bir tür güvenlik ağı oluşturmaya çalıştılar. Bu, yalnızca bir hayatta kalma stratejisi değil, aynı zamanda bir tür psikolojik savunma mekanizmasıydı.
Özellikle II. Dünya Savaşı, birçok Avrupa ülkesinde gıda ve temel ihtiyaç maddelerinin ciddi şekilde kısıtlandığı bir dönemdi. Bu durum, insanların her türlü malzemeyi, yiyecekleri, giysileri hatta kullanılmaz haldeki eşyaları bile saklama eğilimini artırdı. Toplumun büyük bir kısmı, savaş sonrası yıllarda dahi bu alışkanlıklarını sürdürdü. O dönemde büyüyen nesiller, kıtlık ve yokluk dönemlerinin izlerini taşıyarak, biriktirme ve depolama davranışını bilinçaltında kalıcı hale getirdi.
Savaşlar sırasında istifçilik, sadece bireyler için değil, aynı zamanda ulusların stratejik bir unsuru haline geldi. Orduların ve hükümetlerin uzun vadeli bir savaş yürütebilmek için gıda, mühimmat ve tıbbi malzemeler gibi kaynakları depolaması gerekti. Bu stratejik biriktirme, bireysel düzeyde yaşanan istifçilikle paralellik gösteriyordu; her iki durumda da amaç, belirsizlik ve kıtlık durumlarında hayatta kalabilmekti.
Aynı zamanda savaşlar, sosyal bağları ve güven duygusunu da sarstı. Komşular, dostlar, hatta aile bireyleri arasındaki güven sarsıldı; insanlar, sahip oldukları kaynakları başkalarıyla paylaşmaktan çekinir hale geldi. Bu, bireysel biriktirme eğilimlerini daha da güçlendirdi. İnsanın en temel içgüdülerinden biri olan hayatta kalma güdüsü, savaş dönemlerinde derin bir paranoya ve güvensizlikle birleştiğinde, bireylerin sahip oldukları her şeyi kaybetme korkusu ile biriktirme davranışlarını pekiştirdi.
Bu biriktirme alışkanlığı, savaşlar sona erdikten sonra bile toplumsal bellekte kalıcı izler bıraktı. Örneğin, İngiltere’de savaş sonrası dönemlerde insanların uzun yıllar boyunca marketlerde gıda stoku yapma eğilimi devam etti. Bu eğilim, bir yandan savaş dönemlerinin belirsizlikleriyle başa çıkma yollarından biri olarak görülürken, diğer yandan psikolojik olarak bir rahatlama aracı olarak da işlev gördü.
Sonuç olarak, istifçilik psikolojisi, yalnızca bireysel bir sorun olarak ele alınmamalıdır. Bu davranış, toplumların savaşlar gibi travmatik olaylarla başa çıkma ve hayatta kalma stratejileriyle yakından ilişkilidir. Tarih boyunca yaşanan savaşlar, toplumların derinliklerine işleyen bir korku ve güvensizlik mirası bırakmış, bu da bireylerin gelecekteki belirsizliklere karşı kendilerini koruma aracı olarak biriktirme davranışını benimsemelerine yol açmıştır. Savaşların toplumsal psikolojide yarattığı bu derin izler, istifçilik davranışının anlaşılmasında kritik bir rol oynamaktadır.
